تاریخچه فناوری اطلاعات و ارتباطات

نخستین گام‌ها برای استقرار نظام اطلاع‌رسانی در ایران با تأسیس مؤسسه تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی‌‌ و آموزشی، و مراکز مدارک علمی‌‌ و خدمات کتابداری وابسته به این مؤسسه برداشته شد.

در سال 1966 با مشارکت اعضای شورای بین‌المللی مجامع علمی‌‌ * فعالیت‌های بین‌المللی از سوی یونسکو با استقرار طرح ایجاد شبکه جهانی مبادله اطلاعات علمی‌‌(یونی سیست*) مورد بررسی قرار گرفت.

بعدها با شرکت کارشناسان سازمان‌های بین‌المللی اطلاعات علمی‌‌مانند فدراسیون بین‌المللی اطلاع‌رسانی‌*مباحث مطروحه در طرح یونی‌سیست مورد نقادی و موشکافی قرار گرفت و نتایج این مباحث به صورت نشریه‌ای چاپ و منتشر شد.

از 4 تا 19 اکتبر 1971 از سوی یونسکو پس از مطالعات فراوان همایش یونی‌سیست در پاریس با شرکت 83 نماینده از کشورهای جهان تشکیل شد.

 در این همایش هیئت نمایندگی ایران از سوی مؤسسه تحقیقات و برنامه ریزی علمی‌‌ و آموزشی شرکت کرد.

 نخستین سند، گزارش دست نویسی از دکتر حسین دانشی و همکاران وی بود که در سال 1351 برای تعیین وضعیت همایش یونی سیست تدارک شده بود.

 به دنبال این گزارش مقاله‌ای نسبتا مفصل زیر عنوان «شبکه جهانی مبادله اطلاعات علمی» در نشریه فنی مرکز مدارک علمی ‌‌به چاپ رسید که در آن در باره وضع کشورهای در حال توسعه اظهار نظر شده بود:

پس از شرکت هیئت نمایندگی ایران در همایش یونسکو (1971)، مرکز مدارک علمی‌‌وابسته به مؤسسه تحقیقاتی و برنامه‌ریزی علمی‌‌ و آموزشی، بررسی‌هایی را در زمینه امکانات اتخاذ سیاستی هماهنگ در مورد گردآوری و اشاعه اطلاعات علمی‌‌و فنی آغاز کرد .

 قرار شد مرکز مدارک علمی، گزارشی در این مورد تهیه کند. این گزارش در جلسه صاحب نظران مورد بررسی قرار گرفت و پس از انجام اصلاحات، به صورت نهایی چاپ و منتشر شد. در این گزارش دو نکته اساسی به چشم می‌‌خورد:

تعیین یکی از مراکز به عنوان واحد هماهنگ کننده فعالیت‌های مراکز مدارک ایرانی و رابط این مراکز با مجامع و شبکه‌های بین‌المللی اطلاع‌رسانی و نظارت بر اشاعه درست اطلاعات و برقراری ارتباط کامل علمی‌‌ و اطلاعاتی میان واحدهای نیازمند دولتی و دانشگاهی.

پیگیری سیاست استقرار نظام واحد بازیابی اطلاعات در مراکز مدارک دولتی و استفاده از امکانات و تسهیلات خدمات ماشینی مملکت در جهت سازمان دادن به بازیابی و اشاعه اطلاعات و برقراری رابطه و استفاده از شبکه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی از طریق نظام‌های پیوسته.

 در مجموع فعالیت‌هایی را که در جهت استقرار نظام اطلاع‌رسانی و شبکه‌های مربوط انجام گرفته،می‌‌توان چنین جمع بندی کرد:

مرکز مدارک علمی ‌‌از سال 1350 با ایجاد شورای هماهنگی مراکز اسناد فعالیت خود را آغاز کرد ‏‏‏‏؛‏‏

هدف مراکز مدارک علمی‌‌از ایجاد شورای هماهنگی مراکز اسناد ، همکاری و تقویت زیر‌بنای ملی اطلاعات علمی‌‌بود؛

با تشکیل شورای هماهنگی مراکز اسناد و تشکیل شورای مربوط به یونی سیست توسط کمیسیون ملی یونسکو در ایران در سال 1352، کوشش‌ها معطوف به اجرای توصیه‌های یونی‌سیست شد؛

در شهریور 1355 پیشنهادهایی در زمینه « سیاست اطلاعات علمی‌‌در کشور» ارائه شد؛

در اردیبهشت 1356 با همکاری یونسکو و سازمان برنامه امکان برگزاری « سمینار سیاست اطلاعات  علمی‌‌فنی در کشور» فراهم آمد . این سمینار امکان تهیه و تدارک « پیش نویس اساسنامه کمیته ملی یونی سیست را ( در خرداد ماه 1356 ) فراهم آورد .

قبل از سال 1357 ، دفتر انفورماتیک در سازمان برنامه و بودجه با عنوان یک اداره کل فعالیت‌های ماشینی پردازش داده‌ها را اداره می‌کرد .

از سال 1357 به علت شرایط سیاسی کشور پیگیری مسائل مربوط به نظام ملی اطلاع‌رسانی تقریبا متوقف گردید ولی استفاده وسیع از کامپیوتر و تجهیزات وابسته به آن که از سال‌ها قبل آغاز شده بود ، رو به گسترش نهاد . استفاده وسیع از کامپیوتر در سازمان‌های دولتی و پردازش ماشینی اطلاعات و داده‌ها ، نیاز به واحد یا سازمانی داشت که بر مجموعه فعالیت‌های ماشینی و کامپیوتری داده‌ها و اطلاعات نظارت داشته باشد .

در سال 1359 پس از تصویب قانون تشکیل شورای عالی انفورماتیک کشور از سوی شورای انقلاب ، وظایف هدایت و راهنمایی نظام کلی انفورماتیک کشور به عهده این شورای عالی گذاشته شد و از طریق دبیر‌خانه شورای عالی انفورماتیک در سازمان برنامه و بودجه به این سازمان متصل گردید .

بخش اجرایی امور انفورماتیکی کشور را معاونت انفورماتیک سازمان برنامه و بودجه به عهده گرفت که فعالیت آن مجموعه‌ای از امور اجرایی ، نظارتی و ارشادی بود . 

تا سال 1360 مسئله شبکه ملی اطلاعات و نظام ملی اطلاع‌رسانی مسکوت ماند، ولی نیاز به ساماندهی وضعیت اطلاع‌رسانی در همه زمینه‌ها، سازمان‌ها و مؤسسات دولتی را به فکر انداخت ، و یک سلسله فعالیت‌های پراکنده جریان یافت ، و مطالعاتی نیز صورت گرفت. در میان مجموعه بررسی‌های انجام شده، مطالعات مرکز اسناد و مدارک علمی‌‌شاخص است. نخستین طرح از سوی مرکز اسناد و مدارک علمی‌‌مطرح شد و حتی مطالعات آن پی‌گیری شد و نتایج آن نیز انتشار یافت. این نتایج با عنوان «طرح پیشنهادی شبکه اطلاع‌رسانی علمی‌‌و فنی کشور» منتشر شد که در نهایت به مرحله اجرا نرسید و در سطح پیشنهاد باقی ماند